Phyllis

 
Liesbet De Kock schreef een brief aan Friedrich Nietzsche.
Een mooie brief.

Al moet ik toegeven, ik had hem ei zo na bij het oud papier gegooid na de tweede paragraaf.
"Een notoir vrouwonvriendelijk denker."
Vrouwonvriendelijk, tot daar aan toe. Maar een denker? Dat ging me toch net iets te ver.

Soit, ik wou het hier hebben over dat, om het voorzichtig uit te drukken, vrouwonvriendelijke karakter van Nietzsche.
Is Nietzsche misogyn?
Dat was ooit een prangende vraag die mij wakker hield.
Ik heb destijds zelfs een keer "Voorbij goed en kwaad" herlezen om alle passages met "vrouw" uit te ziften.

Uiteindelijk heb ik er niets mee aangevangen.
Misschien is dat gegeven op zich belangrijker dan wat volgt.

De aanleiding van mijn onderzoek was een uitspraak van Nietzsche die veelvuldig wordt aangehaald om hem als vrouwenhater weg te zetten.
“Are you going to the women? Don’t forget the whip!”
“Du gehst zu Frauen? Vergiß die Peitsche nicht!”
Uit zijn context gerukt lijkt mij dat inderdaad een misogyne uitspraak.
In de context, de uitspraak komt uit zijn werk "Also sprach Zarathustra", begrijp ik er geen jota van.
Een interpretatie die misschien nog niet naar voor is gebracht: Vergeet niet dat de vrouw een zweep bij zich heeft.
Frappant in dit verband is een foto uit het archief van Lou Salomé.

Het is een geënsceneerde foto van Lou Salomé, Paul Rée en Friedrich Nietzsche.
Het is opvallend dat de vrouw de zweep hanteert.
De enscenering zou volgens sommige bronnen gebaseerd zijn op een middeleeuwse houtsnede van Hans Baldung.

Phyllis die het intellect (Aristoteles) aan banden legt.
Dat lijkt mij plausibel, echt iets voor Nietzsche.
En wel omwille van het begin van "Voorbij goed en kwaad".

"Aangenomen dat de waarheid een vrouw is - , wel? is de verdenking dan niet gegrond dat de filosofen, voor zover zij dogmatici waren, geen van allen veel verstand van vrouwen hadden? dat de akelige ernst, de lompe opdringerigheid waarmee zij tot dusverre de waarheid benaderd hebben, onhandige en ongepaste middelen waren om uitgerekend een vrouwspersoon voor zich te winnen?"

"Vrouw" als metafoor voor "de waarheid".
Maar tot vandaag is mijn ambitie om Nietzsche van zijn misogyne karakter te verlossen in mijn schuif blijven liggen.
Enerzijds omdat heel wat uitspraken van Nietzsche over de vrouw niet echt in dat stramien pasten en mij volkomen duister bleven.
Anderzijds omwille van de vraag "Is Nietzsche misogyn"?

 'The first mistake we encounter in a philosophical investigation is . . . always the question itself.' (MS 165, 55)
Ludwig Wittgenstein.

„Humor ist keine Stimmung, sondern eine Weltanschauung.“ (Wittgenstein, MS 137,135a, 1948)