Willem van Ockham (1288 - 1347) wordt beschouwd als de voorloper van de moderne filosofie.
Hij is vooral bekend van zijn scheermes.
In argumentationibus entia non sunt multiplicanda sine necessitate.
Even het geheugen opfrissen:
Bron: https://www.filosofie.nl/het-scheermes-van-ockham/
Het scheermes van Ockham zegt niet dat we nooit op zoek mogen naar complexe verklaringen, tenzij we daartoe genoodzaakt zijn.
Wat is het?
‘Het scheermes’ stelt dat bij wetenschappelijke theorieën geen aannames mogen worden toegevoegd die niet noodzakelijk zijn.
Hoe passen we het toe?
Het
scheermes scheidt zin van onzin. Voorbeeld: we hoeven bij kanker niet
te zeggen dat die wordt veroorzaakt door ‘pessimisme’. Erfelijkheid of
ongezonde levensstijl zijn doorgaans voldoende.
Hoe letterlijk valt de gangbare visie te nemen dat we leven in een onttoverde wereld? Ondanks de enorme wetenschappelijke vooruitgang, tieren bijgeloof en pseudo-wetenschap nog welig. Gelukkig kunnen we ons wapenen tegen zulke uitglijders. De Gentse wetenschapfilosoof Maarten Boudry, coauteur van De ongelovige Thomas heeft een punt (2011), wijst op de heilzame werking van het scheermes van Ockham.
Boudry gebruikt de wijsgerige canon zoals een timmerman zijn gereedschapkist. 2500 jaar (wetenschaps)filosofie heeft namelijk een verfijnd instrumentarium opgeleverd dat helpt om zin van onzin te onderscheiden. Tot onze intellectuele basisuitrusting behoort zonder meer het scheermes van Ockham. Beschouw dit principe gerust als de pendant van het meeste essentiële stuk gereedschap van de timmerman: de hamer. Kennelijk heeft de hoge leeftijd – ruim 650 jaar – niet tot slijtage geleid. In een vraaggesprek legt Boudry uit waarom een principe van een veertiende-eeuwse scholasticus in deze eeuw nog onverminderd actueel is.
Voordat we het scheermes van Ockham gaan toepassen op de actualiteit: wat houdt dit principe precies in?
‘Aan Willem van Ockham, een franciscaner monnik uit Engeland, wordt de uitspraak toegeschreven: ‘In argumentationibus entia non sunt multiplicanda sine necessitate’.
In het Nederlands: ‘Binnen redeneringen moeten de onderdelen niet
zonder noodzaak worden toegevoegd.’ In de wetenschapsleer wordt deze
norm ook wel aangeduid met de term ‘parsimonie’ – zoek naar eenvoudige
en economische verklaringen –, maar het scheermes is een veel mooier
beeld.
Overigens is het is onduidelijk hoe Ockham het precies bedoeld heeft,
maar deze kwestie is slechts een bijkomstigheid. Maar weinig filosofen
maken zich druk om de juiste historische interpretatie. Het gaat er om
dat we hier een universeel instrument hebben, dat toepasbaar is in alle
situaties waarin we op zoek zijn naar verklaringen. Eigenlijk is het
scheermes een waarschuwing tegen theorieën die te vergezocht zijn.’
Even checken of u alert aan het lezen bent.
De eerste zin: Het scheermes van Ockham zegt niet ....
Die dekselse moderne filosofen toch.
Uiteraard zijn wij hier niet geïnteresseerd in wat "het scheermes" niet zegt.
Tenzij het u interesseert dat spruitjes lekker zijn in combinatie met een toefje mosterd.
Wij zijn geïnteresseerd in wat "het scheermes" wel zegt.
Het scheermes van Ockham zegt dat we nooit op zoek mogen naar complexe verklaringen, tenzij we daartoe genoodzaakt zijn.
Dat denk ik er toch van.
Gelukkig is het slechts een bijkomstigheid wat Ockham precies bedoeld heeft!
Eigenlijk wou ik het hebben over "De simpelste verklaring is meestal de juiste" waar het artikel mee begint.
Een modern filosoof stelt zich dan de vraag "Wat is de simpelste verklaring?"
Want een modern filosoof stelt eerder vragen dan antwoorden, antwoorden zijn - in tegenstelling tot vragen - al te stellig.
De simpelste verklaring is "Daar is geen verklaring voor".
Simpeler als dat kan het echt niet.
Nu, wat weinige moderne filosofen weten is dat Willem Van Ockham zijn scheermes van pure miserie uit het raam keilde toen hij dat bedacht.
