De slaaf

 
PROPOSITIO
Spinoza is een stokebrand.

DEMONSTRATIO
Spinoza is geen cadeau om te lezen. Ik heb een stil vermoeden dat Spinoza veel gelezen wordt om te snoeven. "Kijk eens hoe intelligent ik ben, ik lees Spinoza. En ik begrijp het nog ook !"
Dat begrijpen is relatief.
Zo claimen zowel de gelovigen als de atheïsten Spinoza. Het lijkt wel of ze een verschillend boek lazen.
De atheïsten beroepen zich op het "deus sive natura" van Spinoza.
In deze interpretatie zijn "God" en "Natuur" onderling uitwisselbare begrippen.
Waarop de gelovigen dan weer steigeren. Die Verlichtingsfilosofen hebben Spinoza niet aandachtig genoeg gelezen.
En ze verwijzen naar een brief van Spinoza.
“All things, I say with Paul, are in God and move in God. As to the view [of some] that [my book] rests on the identification of God with Nature (by the latter of which they understand a kind of mass or corporeal matter) they are quite mistaken.”
Ze (de atheïsten) vergissen zich over de identificatie van God met de Natuur.
Gemakshalve "vergeten" ze (de gelovigen) dan wat er tussen haakjes staat (hoe zij de natuur begrijpen).
Hoe moet de natuur begrepen worden?

"Verstaat de bepaalde natuur, door de welke de zaake is dat ze is, en dat van haar in geenerly
wyze kan afgescheide worden, zonder ook met een die zaak te vernietigen: als dat tot het wezen
van een berg behoort dat hy een dal hebbe, of’t wezen van de berg is dat hy een dal hebbe: het
welk waarlyk eeuwig en onveranderlyk is, en altyd moet zyn in ’t concept van een berg, schoon hy
nooyt was of is."

Daar kunnen de niet-gelovigen ook even in stilte over nadenken.

COROLLARIUM
De teksten van Spinoza zijn bedoeld als breinbrekers.
Letterlijk.
Hij speelt met je voeten tot je dat door hebt. Tot je brein gebroken is.
Hij is een goochelaar. Hij kijkt naar zijn linkerhand om je de illusie te geven dat het daar te gebeuren staat, terwijl hij met de rechterhand zijn truc uithaalt.
Het is als het spelletje "de markt van Namen".
Spinoza  zit in een kring met een aantal bekenden en zegt: "Ik ga naar de markt van Namen en ik koop een borstel."
"En jij Lambert, wat koop jij?" vraagt Spinoza aan zijn rechterbuur.
"Euh, ik koop een brood", antwoordt Lambert verbouwereerd.
"Neen", zegt Spinoza, "jij mag geen brood kopen op de markt van Namen".
"Adriaan?" vraag Spinoza.
"Ik koop een appel", antwoordt Adriaan met een brede glimlach op zijn gezicht, want hij weet hoe het spelletje in mekaar zit.
En zo gaat dat maar verder, een heel boek lang.
Als je het spelletje door hebt, is het nog leuk voor even om de anderen te zien zwoegen, maar het gaat toch ook wel een beetje vervelen.

Een lange inleiding over Spinoza"om dan nu allengskens ter zaak te komen."
Onder het motto "klaare kennisse" wil ik het hebben over zijn boek "Korte Verhandeling van God, de Mensch en des Zelfs Welstand."

Maar klaare kennisse noemen wy dat ’t welk niet en is door overtuyging van reeden
maar door een gevoelen, en genieten van de zaake zelve, en gaat de andere verre te
boven. (tweede deel, CAP II, 2)

Men vermoedt dat de Korte Verhandeling een vertaling is van een werk in het Latijn dat verloren is geraakt. Dat blijkt uit de overgeleverde Nederlandse kopie.

Literaire hoogvlieger van de vertaler (of kopiist) van dienst:
Op dat die daarvan zo breed opgeven, en hun drek, en vuyligheid aan de eenvoudige voor Amber de grys in de vuyst duwen, een maal de mond gestopt mogten worden.
Blijft alleen de vraag of je Amber de grys op de markt van Namen kan kopen?

De slaverny van een zaake bestaat in onderworpen aan uytterlyke oorzaaken, de vryheid daar
en tegen, aan de zelve niet onderworpen, maar daar van bevryd te zyn.