Duncan Pritchard

 
Gebruikt u de uitdrukking "Het is zo goed als dat ik het heb gehad"?
Volgens het Vlaams woordenboek is het een beleefde afwijzing op de vraag of men iets wil nuttigen.

- Wilt u iets drinken?
- Nee, dank u. Zo goed als dat ik het heb gehad.

In mijn dialect klinkt het wat mij betreft nog beter.
" 't es zo goe as dakket gat em"

Hier in de buurt is de uitdrukking geëvolueerd tot een beleefde afwijzing tout court, dikwijls ook met een ironische ondertoon. Dus als je absoluut geen zin hebt om op iets in te gaan: "Nië mercie, 't es zo goe as dakket gat em."

Epistemologie bijvoorbeeld.
Een filosoof die daar nogal eens mee geassocieerd wordt is Ludwig Wittgenstein.
Met de regelmaat van een klok verschijnt er wel een nieuwe publicatie over zijn opvattingen.



Over een aantal van zijn begrippen zoals "Familienähnlichkeit" (family resemblance) en "Lebensform" (form of life) zijn onnoemelijk veel studies in de gespecialiseerde vakpers verschenen.
In de meest recente "Cambridge elements" concentreren de auteurs zich vooral op het thema "hinges".
Afgaand op het hallucinante aantal artikels en boeken die er zijn verschenen over "Angeln" (hinges), "scharnieren" in het Nederlands, moet je besluiten dat het een centraal thema is in het werk van Wittgenstein.
Om dat vooraf even in perspectief te plaatsen: in al de geschriften van Wittgenstein komt de term twee, -twee!-, keer voor.

De kribbels uit de notaboekjes van Wittgenstein werden na zijn leven uitgegeven onder de titel "On certainty"

341. The questions that we raise and our doubts depend on the fact that some propositions are exempt from doubt, are as it were like hinges on which those turn.

342. That is to say, it belongs to the logic of our scientific investigations that certain things are in deed not doubted.

343. But it isn’t that the situation is like this: We just can’t investigate everything, and for that reason we are forced to rest content with assumption. If I want the door to turn, the hinges must stay put.

344. My life consists in my being content to accept many things.

 

341. D. h. die Fragen, die wir stellen, und unsre Zweifel beruhen darauf, daß gewisse Sätze vom Zweifel ausgenommen sind, gleichsam die Angeln, in welchen jene sich bewegen.

342. D. h. es gehört zur Logik unsrer wissenschaftlichen Untersuchungen, daß Gewisses in der Tat nicht angezweifelt wird.

343. Es ist aber damit nicht so, daß wir eben nicht alles untersuchen können und uns daher notgedrungen mit der Annahme zufriedenstellen müssen. Wenn ich will, daß die Türe sich drehe, müssen die Angeln feststehen.

344. Mein Leben besteht darin, daß ich mich mit manchem zufriedengebe.

Onder het motto "slow reading" enige bedenkingen.

"Man ist nicht umsonst Philologe gewesen, man ist es vielleicht noch, das will sagen, ein Lehrer des langsamen Lesens: - endlich schreibt man auch langsam."
Friedrich Nietzsche, Morgenröthe – Gedanken über die moralischen Vorurtheile
"It is not for nothing that one has been a philologist, perhaps one is a philologist still, that is to say, a teacher of slow reading: - at last one also writes slowly."

Wittgenstein was daar overigens zelf fan van.

Manchmal kann ein Satz nur verstanden werden, wenn man ihn im richtigen Tempo liest. Meine Sätze sind alle langsam zu lesen.
Ms 134, 76
“Sometimes a sentence can be understood only if it is read at the right tempo. My sentences are all supposed to be read slowly” (CV, 57e).

Ich möchte eigentlich durch fortwährende || meine häufigen Interpunktionszeichen das Tempo des Lesens verzögern. Denn ich möchte langsam gelesen werden. (Wie ich selbst lese.) ∣
Ms 136,128
"I really want my copious punctuation marks to slow down the speed of reading. Because I should like to be read slowly. (As I myself read)" (CV, 68e).

Man muß da bedenken daß das So-Sehen eine ähnliche Wirkung haben kann, wie ein Verändern des Gesehenen, z.B. durch ein Setzen von Klammern, ein Unterstreichen, Zusammenfassen auf die oder jene Art, etc., & daß das So-Sehen in dieser Weise wieder mit dem Vorstellen Ähnlichkeit hat.
Niemand wird doch leugnen daß ein Unterstreichen, ein Setzen von Klammern, || , dem Erkennen einer Ähnlichkeit günstig sein kann.
Ms 135,1
One must remember that seeing something in this way can have a similar effect to changing what is seen, e.g. by putting brackets, underlining, summarizing in this or that way, etc., and that seeing something in this way is again similar to imagining it. Nobody will deny that underlining, putting brackets, || , can be beneficial to recognizing a similarity. (google translate)

Dat "slow reading" moet wel lukken, het gaat tenslotte toch maar om een handvol zinnen.

Laten we beginnen met het onderlijnen.
Je zou verwachten dat als er iets onderlijnd zou worden, dat het dan "Angeln" zou zijn.
Niet dus.
"Fragen, Zweifel, in der Tat, können en Leben" zijn de woorden die onderlijnd zijn.
"In der Tat vind ik de allermooiste".
"Inderdaad", de "zekerheid" is te vinden "in der daad".

Opvallend in de tekst zijn de heerlijke "zinloze" zinnen.
"Sommige zinnen zijn uitgesloten van twijfel" (some propositions are exempt from doubt) zou een duidelijke stellingname van de auteur zijn.
Maar in het Duits staat er iets anders.
"Zekere zinnen zijn uitgesloten van twijfel" ("gewisse Sätze sind vom Zweifel ausgenommen).
Dat is een prachtige zin in de orde van "water is nat".
"Zekerheid wordt inderdaad niet betwijfeld."
Gewisses ("Gewisses" met hoofdletter is een substantief) wird in der Tat nicht angezweifelt.

Het standpunt van Wittgenstein lijkt duidelijk.
"Maar het is niet zo dat we niet alles kunnen onderzoeken en daarom noodzakelijkerwijs genoegen moeten nemen met de aanname. Als ik wil dat de deur draait, moeten de scharnieren vaststaan."
In dat opzicht valt er niets in te brengen tegen de conclusie van Danièle Moyal-Sharrock:
"It should be clear, then, that Wittgenstein's conception of knowledge is the traditional one: knowledge as justified true belief" (pagina 10).
Alleen negeren we dan gemakshalve de laatste, cruciale zin.
Het moet duidelijk zijn dat er een onmiskenbaar verband is tussen de laatste zin en de voorlaatste zin, tussen "zufriedenstellen" en "zufriedengeben".
Aan elke kennis kan en moet onderzoek aan vooraf gaan.
Maar mijn leven bestaat hierin, dat ik met sommige (zonder onderzoek) genoegen neem.

"Nië mercie, 't es zo goe as dakket gat em."