zaterdag 8 november 2014

De tolerante mens


http://www.demorgen.be/binnenland/een-open-samenleving-laat-duizend-bloemen-bloeien-maar-ook-duizend-onkruiden-woekeren-a2115679/


Beste Alicja,

Doemdenken, zo merk je terecht op in je reactie op mijn tribune over het vrije woord, is aan geen van ons beiden besteed. Precies daarom is het vreemd dat je pessimisme ontwaart in mijn stuk. Laten we eerst de feiten rechtzetten. Tegen mijn stelling dat de kiemen van het totalitarisme nergens zo vrijelijk woekeren als in een open samenleving, breng je in dat fundamentalistische meningen veel sneller vervolgd worden bij ons dan in pakweg Saoedi-Arabië.

Helaas ben je daarin bijzonder slecht geïnformeerd. Zelfs voor wat betreft het islamitische fundamentalisme, snijdt die bewering geen hout. In Saoedi-Arabië werd onlangs een sjiïstieche geestelijke tot de dood veroordeeld omwille van politieke "ongehoorzaamheid" en insubordinatie. Gematigde sjiïtische predikers, laat staan fundamentalisten, worden in Saoedi-Arabië systematisch onderdrukt en vervolgd. De sjiitische ayatollahs in Iran vervolgen en onderdrukken dan weer hun soennitische minderheid. Dit jaar nog protesteerde Human Right Watch tegen de terdoodveroordeling van 33 soennieten voor "vijandelijkheid jegens God".
Sterker nog: je stelling over Saoedi-Arabië gaat zelfs voor hun "eigen" soennitisch fundamentalisme niet op: de Saoedi's staan wereldwijd bekend om hun harde deradicaliseringsprogramma's van soennitische jihadi, lieden die het inheemse extremisme nog iets verder doordrijven dan de Saoedische monarchie welgevallig is. Twee maanden geleden werden 88 extremisten opgepakt door de Saoedi's, na de preek van een imam die Al Qaeda en ISIS verheerlijkte. En dan hebben we het nog enkel over het islamitische fundamentalisme: als getuige van Jehova moet je noch in Iran noch in Saoedi-Arabië op deuren gaan kloppen om de blijde boodschap van Jezus te verkondigen, als je leven je lief is. 

Iran en Saoedi-Arabië zijn sektarische monoculturen, die alleen zichzelf tolereren. Dat, zo weten we uit de duurzame landbouw, leidt tot ernstige bodemverschraling. Een open samenleving daarentegen laat duizend bloemen bloeien, maar - en dat is belangrijk - laat ook duizend onkruiden woekeren.
Mijn stelling dat onze open samenleving "de voorwaarden voor haar eigen suïcide in zich draagt", is geen fatalistische voorspelling, maar een beschrijving van de delicate evenwichtsoefening die het wezenskenmerk uitmaakt van een open samenleving. In plaats van haar vijanden te onderdrukken en monddood te maken, gunt de open samenleving hen een voorrecht dat zijzelf nooit zouden wederkeren, mochten zij de touwtjes in handen hebben: de radicale vrijheid van gedachte en meningsuiting. Indien we de tegenstanders van de open samenleving dat vrije woord niet gunnen, verlagen we ons tot hun niveau en hebben we zelf de vrije samenleving al opgeheven.

Toch vind jij dat de intoleranten onze tolerantie niet verdienen. 'Tolerantie' is een vaag begrip dat ik liever vermijd, omdat het alles en niets kan betekenen: van een totale onverschilligheid, over een houding die personen beschermt maar hun ideeën bestrijdt, tot een misplaatste vorm van warm 'respect' voor verfoeilijke ideeën. De kern van de zaak is dat mijn standpunt, in tegenstelling tot wat jij beweert, helemaal niet indruist tegen de tolerantie-paradox van Karl Popper. In die beroemde voetnoot van De open samenleving en haar vijanden, schrijft Popper letterlijk dat we de intoleranten enkel met harde hand mogen aanpakken wanneer zij eerst naar de wapens grijpen of onze veiligheid in het gedrang brengen, en dat we eerst alle middelen van het woord moeten uitputten om hen te bestrijden. Dat is precies wat ik zeg: schokkende, dogmatische en verwerpelijke meningen moeten we met het woord bestrijden, maar geweld of instigatie tot geweld mogen we nooit tolereren.

Daarom moeten we ook en vooral intolerante meningen tolereren. Tolerantie die zich enkel tot de verdraagzamen uitstrekt, is zoals vrije meningsuiting enkel voor wie gelijk heeft. Dat jij en ik elkaar tolereren, als verdraagzame zielen onder elkaar, is geen verdienste. Dat we een walgelijke mening als het negationisme tolereren, iets waar jij in je stuk niet toe bereid lijkt, vergt een inspanning. Dat is wat een open samenleving betekent.

Tot slot: de wortels van het jihadisme liggen volgens jou in de "sociale ongelijkheid en immobiliteit". Volgens mij dwaal je daarin. Maar tot we dat geschil kunnen uitklaren, zullen wij elkaars ideeën moeten tolereren. Dat doe ik overigens met plezier.

Hartelijke groet,

Maarten


Geen opmerkingen:

Een reactie posten