William Shakespeare

 

Elke dag valt er wel wat te schrijven.
Het klimaat, Gaza, Trump, Brussel, de begroting, Soedan, fraude, de pandemie, fake news, de mensenrechten, Oekraïne, de verkiezingen (of de afwezigheid er van) in God weet waar, de vrije meningsuiting....
Je kan het zo gek niet bedenken of journalisten, columnisten, politici, influencers, wetenschappers en tooghangers hebben er hun mening over.
Hun onderbouwde mening. 
't Is waar hé.
Zelfs in de diepste krochten van het bestaan kan je er niet aan ontsnappen.

Vond Ludwig Wittgenstein William Shakespeare een goede schrijver of niet en waarom wel of niet?
Geloof het of niet, maar zelfs op het kruispunt van bij uitstek twee disciplines (filosofie en literatuur) uit de geesteswetenschappen is er geen rust meer te vinden.

Het aangename aan dit dilemma is evenwel de bondigheid. Je hoeft er geen ellenlange teksten voor te lezen om een oordeel te vellen. Toch niet als je je beperkt tot wat Wittgenstein er zelf over schreef. Dat zijn namelijk maar enkele regels.

Er valt wat voor te zeggen dat Wittgenstein niet echt een fan was van Shakespeare.
"Die Gleichnisse Shakespeare's sind, im gewöhnlichen Sinne, schlecht."
"De gelijkenissen van Shakespeare zijn, in de gebruikelijke zin van het woord, slecht."

Het ligt echter allemaal niet zo simpel als uit dit ene citaat zou blijken.
De houding van Wittgenstein ten aanzien van Shakespeare was een beetje ambigu.

Dat maakt dat ook dissidente stemmen zich laten horen.
"It is often claimed that certain remarks by Wittgenstein reveal him to have been an unsympathetic reader of Shakespeare and an unappreciative judge of the latter’s achievements. In the present paper, I attempt to show that this sort of observation is not only wrong but due to an inadequate perspective."
Joachim Schulte.
Het lijkt wel dat hoogdravendheid onvermijdelijk verbonden is met standpunten die niet tot de gangbare (it is often claimed ...) behoren.
"U hebt geen adequaat perspectief!"
Je zal maar aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan in deze zwaarwichtige aangelegenheid.

"Do not agree with me in particular opinions but investigate the matter in the right way. To notice the interesting things.... that serve as keys if you use them properly".
Ludwig Wittgenstein.

Het hangt aan de muur in een straatje van Cambridge.
Voor zover ik kan nagaan is dat geen authentiek citaat van Wittgenstein.
Beetje raar om Wittgenstein te eren met een uitspraak die gefabriceerd blijkt.
Dat gezegd zijnde kan ik met een rustig gemoed overgaan tot de orde van de dag: woorden in de mond leggen van Wittgenstein.

Het is belangrijk om op te merken dat Wittgenstein zijn uitspraken niet formuleerde in een of ander essay over Shakespeare. Zijn opmerkingen komen quasi zijdelings ter sprake in de materie waar hij zich zelf mee bezig hield, hij gebruikt Shakespeare gewoon als een voorbeeld.

"Es ist merkwürdig, wie schwer es uns fällt zu glauben, was wir nicht selbst einsehen. Wenn ich z.B. bewundernde Äußerungen der bedeutenden Männer mehrerer Jahrhunderte über Shakespeare höre, so kann ich mich eines Mißtrauens nie erwehren, es sei eine Konvention gewesen, ihn zu preisen; obwohl ich mir doch sagen muß, daß es so nicht ist."

z.B.
zum beispeil.
Bijvoorbeeld.

 "It is remarkable how hard we find it to believe something the truth of which we do not see for ourselves. If e.g. I hear expressions of admiration for Shakespeare made by the distinguished men of several centuries, I can never rid myself of a suspicion that praising him has been a matter of convention, even though I have to tell myself that this is not the case."

Shakespeare wordt gereduceerd tot een intermezzo.
Om dan weer lekker door te bomen:

Wenn man fragt: “Ist das Erleben einer Bedeutung analog dem Erleben eines Vorstellungsbildes”, so meint man: ist der Unterschied nicht einfach der eines andern Inhalts? Nun, welcher ist der Inhalt des Vorstellungserlebnisses?

En dat gaat zo maar door en door.
En net als je (ik dus) de bedenking maakt: "nu is het welletjes geweest jongen", stuit je op een pareltje dat je aan het denken zet.

‘Was halb voll ist, ist halb leer; darum ist, was ganz voll ist, ganz leer.’ 

En ga je toch weer even verder.
En na ellenlange omzwervingen komt Wittgenstein weer bij Shakespeare terecht om te besluiten:

Mir kommt vor, seine Stücke seien, gleichsam, enorme Skizzen, nicht Gemälde; sie seien hingeworfen, von einem, der sich sozusagen alles erlauben kann. Und ich verstehe, wie man das bewundern und es die höchste Kunst nennen kann, aber ich mag es nicht. – Wer daher vor diesen Stücken sprachlos steht, den kann ich verstehen; wer sie aber bewundert, so wie man Beethoven etwa bewundert, der scheint mir Shakespeare mißzuverstehen.

 

 

It seems to me as though his pieces are, as it were, enormous sketches, not paintings; as though they were dashed off by someone who could permit himself anything, so to speak. And I understand how someone may admire this and call it supreme art, but I don’t like it. – So I can understand someone who stands before those pieces speechless; but someone who admires him as one admires Beethoven, say, seems to me to misunderstand Shakespeare

"Beethoven" lijkt mij de sleutel.
"sprachlos" lijkt mij de sleutel.
Sprakeloos.
Er zijn geen woorden bij Beethoven.