maandag 20 oktober 2014

Freek Snel


Peter Vandermeersch in "De standaard".


Ik heb er lang over getwijfeld. Is Zwarte Piet een uiting van racisme en moet je die dus afschaffen? Of maakt hij nu eenmaal deel uit van de Nederlandse (en Belgische) volkscultuur en moeten zij die hem willen afschaffen ‘met hun poten van onze Zwarte Piet afblijven’? Of, derde optie, is dit ronduit een belachelijk debat en zijn er belangrijker dingen in het leven?
Ik heb er de voorbije maanden geregeld over gepraat met Belgische vrienden en kennissen. Dat bleken om te beginnen in groten getale aanhangers van optie drie, ‘belachelijk debat’. Daar ben ik het niet mee eens. Want dit debat gaat wel degelijk ergens over. Sterker, het zou ook beter en grondiger in België moeten worden gevoerd.
Doet het ertoe?
In Nederland woedt de discussie intussen al vele jaren. Net een jaar geleden barstte ze in volle hevigheid los door een uitspraak van een VN-werkgroep die de figuur van Zwarte Piet bestempelde als een uiting van racisme. Sindsdien is het niet meer rustig geworden in het land van stoomboot en pepernoten. In de aanloop naar de intocht van de Sint, over een maand of wat, gingen voor- en tegenstanders elkaar de voorbije dagen weer woest te lijf. Om te illustreren hoe serieus het er hier toegaat: woensdagavond opende De wereld draait door met het pietendebat, donderdagmiddag openden we bij NRC Handelsblad de krant met de discussie, en donderdagavond was Zwarte Piet het pièce de résistance bij Pauw.
Nu is Nederland wat gewend als het op debatteren aankomt. Maar de heftigheid, boosheid en zelfs bitterheid waarmee dit debat gevoerd wordt, gore verwijten en doodsbedreigingen incluis, tonen hoezeer het onderwerp de Nederlanders raakt.
Ik heb nog steeds de neiging om in dit wondere land met verbazing te kijken naar de heftigheid van de discussie. Want, ja, mensen hebben natuurlijk wel andere kopzorgen. Ook Nederland knokt tegen werkloosheid en armoede. En de gedachte borrelt weleens bij me op dat het een kansarm kind worst zal wezen of het een pop of brandweerauto cadeau krijgt van een zwarte of van een witte Piet. Als hij of zij maar iets krijgt op 5 december, pakjesavond.
Zwart-witdiscussie?
Maar het is ook te makkelijk om de discussie daarom onder het tapijt te vegen. Want ze gáát wel ergens over. Namelijk over de vraag wie en wat Nederland is, over nationale identiteit, over de verhouding tussen een meerderheid en een minderheid. Is die meerderheid in staat respect op te brengen voor gevoelens van een minderheid?
Niet echt, zo meen ik ook te horen aan de reacties van mijn Belgische gesprekspartners. Want als mijn Belgische vrienden na de kreet ‘belachelijk debat’ al inhoudelijk een standpunt innemen, is dat zonder uitzondering ‘handen af van Zwarte Piet’.
Voor die groep, hier in Nederland, behoort Zwarte Piet bij onze traditie, is hij geenszins een vergoelijking van het racisme, is het ‘gewoon’ een kinderfeest, is hij misschien wel zwart omdat hij door de schoorsteen naar binnen komt. Die groep is boos op de anderen omdat die hen iets moois willen afpakken. Ze vindt dat nieuwe Nederlanders zich maar moeten aanpassen en dat Zwarte Piet vooral moet blijven zoals hij is. Om dat te benadrukken hing de politieke partij Leefbaar Rotterdam vorige woensdag nog honderden negerpopjes aan lantaarnpalen met de tekst ‘Wij willen blijven’.
Die popjes werden ’s nachts weer weggehaald door de tegenstanders. Want voor hen is het even vanzelfsprekend dat Zwarte Piet niet kan. Nederland is een natie, zoals België overigens, met een stevig slavernijverleden. Het blijft een land, zoals België overigens, met veel verborgen racisme. Gekleurde mensen worden meer door de politie gecontroleerd dan niet-gekleurde. Ze hebben minder kans op een goede baan. Het aantal klachten over rassendiscriminatie is in 2014 nu al twee keer zo hoog als in heel 2013. En in oktober vorig jaar vroeg de Raad van Europa aan Nederland om meer te doen tegen racisme.
Maar van alle kanten worden alle middelen ingezet: het Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed heeft een tiental dagen geleden bevestigd dat het ‘het Sinterklaasfeest met alle elementen die daarbij horen op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed’ wil plaatsen. Dat is een overwinning voor de Pietengilde, verdedigers van Zwarte Piet, die wil aantonen dat Zwarte Piet in zijn huidige vorm geen negatieve stereotypering is. Hem op die inventaris krijgen is een stap vooruit in het behoud.
De Raad van State (jazeker) boog zich afgelopen donderdag dan weer over de uitspraak van een rechtbank (jawel) die in juni oordeelde dat de gemeente Amsterdam bij het verlenen van de vergunning voor een intocht van Sinterklaas vorig jaar, rekening had moeten houden met het feit dat Zwarte Piet ‘een zodanige inbreuk op het privéleven van zwarte mensen’ zou kunnen zijn. Burgemeester Van der Laan had voorwaarden over die figuur in de vergunning moeten stellen, klonk het nog. Bijvoorbeeld door op te leggen dat er bij de intocht ook pieten moesten rondlopen met steil haar. Dat was een overwinning van het kamp dat meer gekleurde pieten wil.
De PVV van Geert Wilders, die zichzelf intussen voor de rechter moet verantwoorden voor zijn oproep ‘Minder, minder, minder… Marokkanen’, en er alles aan doet om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten, kondigde aan dat ze een wetsvoorstel voorbereidt dat ‘de gemeenten verplicht bij officiële Sinterklaas-evenementen Zwarte Piet zwart te laten en de liedjes niet te veranderen’.
Ja, het doet ertoe
Uit een rondvraag van NRC eind vorige maand langs de vier grootste gemeenten van elk van de twaalf provincies, bleek overigens dat bij niet meer dan een handvol gemeenten Piet er de komende Sinterklaasintocht anders uit zal zien dan vorig jaar. In veruit de meeste plaatsen blijft hij dus donker, met pruik van kroeshaar en gestifte lippen (al was het maar, zo zei een woordvoerder van de Stichting Sinterklaasoptocht in de gemeente Maarssen, om de ‘enorme voorraad’ donkerbruine schmink op te maken – dit blijft Nederland natuurlijk). Op veel plekken ziet men het als een ‘Amsterdamse’ discussie.
De burgemeester van die stad heeft vorige week laten weten dat ‘een substantieel deel’ van de Zwarte Pieten bij de komende Sinterklaasintocht niet volledig geschminkt zal zijn, maar alleen een paar roetvegen op het gezicht zal hebben. Ze zullen geen oorringen dragen en geen dikke rood geschminkte lippen hebben.
En Gouda, dat in november de officiële, door de televisie uitgezonden intocht organiseert, meldde deze week dat er naast veel Zwarte Pieten ook gele Kaaspieten (heb u hem, Goudse kaas?) en goudbruine Stroopwafelpieten in de optocht meelopen. Daarmee zetten Amsterdam en Gouda stappen in de goede richting.
Want, ja, zelf ben ik eruit. Mijn standpunt is duidelijk: een samenleving die anno 2014 nog steeds in het zwart geschminkte pieten, met kroeshaar, oorringen en dikke lippen laat rondrennen, voedt discriminatie. In Nederland én in België.
In een land met verborgen racisme bevestigt Zwarte Piet het beeld van de domme zwarte negerknecht. Dat moeten we anno 2014 niet willen. Zoals Freek Snel, een 46-jarige Nederlander met een donkere vriendin, vorige weekend het nog samenvatte in onze krant: ‘Als een relatief grote groep van mensen beledigd is, moeten we dat serieus nemen. Het doet er niet toe of ik het niet beledigend bedoel, het gaat erom dat anderen gekwetst zijn. Veel blanke Nederlanders reageren alsof mensen zich niet beledigd mógen voelen. Maar dat bepaalt iemand zelf.’

Wijze woorden. En België moet ze ook ter harte nemen.

Freek Snel spreekt wijze woorden.
Wijze woorden heb ik altijd al (absoluut, dus niet relatief) fascinerend gevonden.
Ik heb de neiging om woorden te wegen.
Woorden wegen, zoals u wellicht weet, niets.
Behalve wijze woorden dan, die zijn loodzwaar.
Ze wegen namelijk op mijn gemoed.
Dus weeg ik graag woorden. Een volstrekt belachelijke bezigheid.
Ze wegen namelijk niets.

Ik voel me ziek.
Dat bepaal ik helemaal alleen.
Ik stuur een bericht naar mijn vriendin.
"Kan vanavond niet mee naar de film. Ik voel me niet goed."
Mijn vriendin is vol van begrip.
"Verzorg je goed."
Beleefd als ik ben stuur ik ook een bericht naar mijn baas.
"Ik kom niet werken. Ik voel me niet goed."
Mijn baas is een eikel.
"Briefje van de dokter binnen brengen."
Zich "ziek voelen" en "ziek zijn" zijn alleen synoniem in een briefje van de dokter.

Nu is er uiteraard een verschil tussen "ziek" en "beledigd".
De dokter doet geen uitspraak over beledigingen.
Dat doet de rechtbank.
In België heeft de acteur Matthias Schoenaerts een kortgeding aangespannen tegen de auteur van een boek over zijn vader.
Matthias Schoenaerts voelt zich beledigd.
Hij verzet zich niet tegen de publicatie van het boek, maar hij wil dat er een sticker op gekleefd wordt: "niet waarheidsgetrouw".
Matthias Schoenaerts wil dat er erkend wordt dat hij ook effectief beledigd is.
Matthias Schoenaerts is een relatief kleine groep.

Een relatief grote groep "voelt" zich beledigd.
Immers, er zijn niet alleen de tegenstanders van zwarte Piet die zich beledigd voelen, er zijn ook de voorstanders die zich beledigd voelen. Ze voelen zich alleen beledigd om andere redenen. De voorstanders voelen zich beledigd omdat hun cultureel erfgoed wordt aangevallen.

Na het lezen van dit blog tweette Prem Radakishun alvast het volgende:
"Als een relatief grote groep van mensen beledigd is, moeten we dat serieus nemen. Het doet er niet toe of ik het niet beledigend bedoel, het gaat erom dat anderen gekwetst zijn. Veel gekleurde Nederlanders reageren alsof mensen zich niet beledigd mógen voelen. Maar dat bepaalt iemand zelf."

Inclusief sticker: volstrekt fictief. (Het bestaat dus niet).

P.S. Het doet er niet toe of het niet beledigend bedoeld was. Jammer maar helaas.
          
   De Britse badplaats Clacton-on-Sea heeft een werk van straatkunstenaar Banksy verwijderd na klachten wegens racisme. Pas achteraf werd duidelijk dat het om een werk van de beroemde kunstenaar ging.
De muurschildering verscheen deze week op een strandhuisje. Het werk toont enkele duiven die anti-migratieslogans vasthouden, zoals ‘Ga terug naar Afrika’ en ‘Blijf van onze wormen’, terwijl een meer exotische vogel toekijkt.

Het lokale bestuur ontving klachten dat het werk ‘aanstootgevend’ en ‘racistisch’ was. Medewerkers gingen kijken en vonden dat de afbeelding inderdaad aanstootgevend kon zijn. Daarop werd het kunstwerk verwijderd. Alleen, het bestuur wist niet dat het om een werk van de wereldberoemde kunstenaar Banksy ging.

‘We zouden uiteraard een geschikte originele Banksy verwelkomen aan onze kust en we zouden blij zijn als hij in de toekomst terugkomt’, reageerde de communicatiemanager van de badplaats.
Deze week verscheen ook een werk van Banksy in Folkestone. De eigenaar van het gebouw heeft een bewaker aangenomen.
Banksy maakt vaak politiek geladen werk, met onderwerpen zoals de opwarming van de aarde, oorlogen en armoede. De muurschilderingen zijn vaak een fortuin waard.

http://www.standaard.be/cnt/dmf20141002_01299452



P.S. Het doet er niet toe of het niet beledigend bedoeld was. Jammer maar helaas. The sequel

Het gelijkekansen centrum heeft beslist dat Zwarte Piet niet discriminerend is.

http://www.diversiteit.be/zwarte-piet-het-standpunt-van-het-centrum

Wel hebben we de vraag onderzocht of het gebruik van de figuur Zwarte Piet in strijd is met de antidiscriminatie- en/of antiracismewetgeving. Het antwoord is dat er in de figuur van Sinterklaas en (een al dan niet stereotype) Zwarte Piet geen sprake is van een strafbare vorm van racisme of een wettelijk verboden vorm van raciale discriminatie. De strafbepalingen vervat in de artikels 20 en 21 van de Antiracismewet van 30 juli 1981 vereisen immers een ‘bijzondere opzet’, en dat is hier niet het geval.

Het enige argument zit dus in het "bijzonder opzet".
In de aangehaalde artikels vind ik daar niets van terug. 
Wel in artikel 19:
"Voor de toepassing van deze titel wordt begrepen onder discriminatie, elke vorm van opzettelijke directe discriminatie, opzettelijke indirecte discriminatie, opdracht tot discrimineren en intimidatie op grond van de beschermde criteria."
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=1981073035


Geen opmerkingen:

Een reactie posten