Isaiah Berlin

De vrijheid.

Is het mogelijk om over de vrijheid te schrijven zonder één voorbeeld van vrijheid te geven?
Is het mogelijk om over vrijheid te schrijven met een lege geest, een geest vrij van beelden, een vrije geest?
Het staat me in alle geval vrij om het te proberen.

Bestaat de absolute vrijheid?
Het is verleidelijk om daar "neen" op te antwoorden.
De reden om daar "neen" op te antwoorden zit in tal van voorbeelden.
U en ik zouden onmiddellijk talloze voorbeelden van absolute vrijheid kunnen geven die ons zo weerzinwekkend zouden overkomen dat we de idee van absolute vrijheid stante pede laten varen.
Helaas, we hebben hier geen voorbeelden ter beschikking.
De geest is leeg.
Met een lege geest bestaat de absolute vrijheid.

Uiteraard is het met een lege geest ook perfect mogelijk om precies het tegenovergestelde te beweren.
De geest is immers leeg.
Met een lege geest bestaat de absolute vrijheid niet.
Als de absolute vrijheid niet bestaat rest de mogelijkheid dat er een geconditioneerde vrijheid bestaat.
(Een "geconditioneerde vrijheid", dat kan een contradictio in terminis zijn, maar het kan ook een paradox zijn. Het onderscheid doet hier niet ter zake, ik neem gewoon even de vrijheid om dat te vermelden)

Een geconditioneerde vrijheid kan naar believen ingevuld worden.
Ze moet echter wel ingevuld worden, anders zou er van conditionering geen sprake meer zijn.
Er kan bijvoorbeeld een onderscheid gemaakt worden tussen positieve vrijheid en negatieve vrijheid.
Vergeef me deze kleine uitschuiver en laat me herformuleren.
Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen positieve vrijheid en negatieve vrijheid.
Twee verzamelingen, langs de ene kant de verzameling "positieve vrijheid" en langs de andere kant de verzameling "negatieve vrijheid".
Wederom kan hier de vraag gesteld worden of de "positieve vrijheid" (of de "negatieve vrijheid") absoluut is of niet en geraken we vervolgens verstrikt in een eindeloze reeks van herhalingen.

Er is de theoretische mogelijkheid dat de verzamelingen mekaar overlappen.

Coercion is the deprivation of freedom. And what is freedom, at least in its political sense? We know that more than two hundred definitions of this word have cast a dark cloud upon the subject. Yet there are at least two senses of the word which few would deny to be central, or at least two criteria which determine whether a man or a nation or a group is free or not.  The first, which I shall call the negative sense or criterion, is the answer to the question ‘What is the area within which the subject – a person or group of persons – is left to do what they like without control by other persons?’ The second is the answer to the question ‘What is the source of control, when it exists, which can prevent someone from doing what he wishes?’ To say that there is only one sense of the word ‘freedom’, but two criteria for its determination, seems to me merely a confusion; for the two questions seem genuinely different, even though the answers to them may overlap. Let us take them one by one.

Overlappen.
Daar durf je niet aan te denken.
In dat geval zou er immers een "overlappende vrijheid" bestaan, een vrijheid die niet geconditioneerd is, een absolute vrijheid.
Daar durf ik niet aan te denken.
Ik zou onmiddellijk talloze voorbeelden van absolute vrijheid kunnen geven die mij zo weerzinwekkend zouden overkomen dat ik de idee van absolute vrijheid stante pede laat varen.

Helaas, we hebben geen voorbeelden ter beschikking.
De geest is leeg.
Mijn geest is vrij.
Met een vrije geest hoef ik de vrijheid niet als het een geconditioneerde vrijheid is.