zaterdag 21 juni 2014

Jan Goossens


 http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1924483/2014/06/21/Wij-zijn-geen-racisten-Punt-Geen-maar-Geen-mits.dhtml
 

Toen schrijver Fikry El Azzouzi anderhalf jaar geleden filosoof Etienne Vermeersch in een column in deze krant "een fundamentalistische verlichtingspastoor" noemde, is er zware druk op de redactie uitgeoefend om zich te distantiëren, te verontschuldigen en de column per direct af te schaffen. Wij hebben daar toen niet openlijk op gereageerd. Nu columnist Hans Vandeweghe zich in scherpe bewoordingen vragen heeft gesteld bij het concentratievermogen van Afrikaanse voetballers, wordt De Morgen alweer onder druk gezet om in het openbaar afstand te nemen en excuses te formuleren.

Tot nu hebben we opnieuw niet gereageerd. Daar is een goede, formele reden toe. De Morgen beschouwt columns en opiniepagina's als vrijplaatsen waar ruimte moet zijn voor tegensprekelijke, controversiële en desnoods zelfs foute opvattingen. Het bewaken van die vrije ruimte is ons erg veel waard.

Het behoort niet tot de kerntaken van deze krant om mensen te beledigen of te vernederen. Wij willen dat zelfs liever vermijden. Maar uitsluiten dat het gebeurt en nog zal gebeuren, kunnen we niet. Wij begrijpen dat mensen, met name ook van Afrikaanse origine, geschokt zijn door de brutale woorden van een columnist. Onze kolommen staan open voor hun reacties. Wij verkiezen het wederwoord boven de boycotactie.

Kernwaarde
En nu reageren we dus toch. De openlijke manier waarop het Brusselse stadstheater KVS de banden met de krant verbroken heeft, heeft de kern van het lopende racismedebat verschoven naar een vraag over de waarden van De Morgen zelf. Daarom willen we nu toch een poging wagen om het hart van de discussie weer te verleggen naar de strijd tegen racisme zelf.

Wij zijn namelijk geen racisten. Punt. Geen maar. Geen mits. We willen niet in de anekdotiek van losse voorbeelden vervallen om dat te bewijzen. Vijfendertig jaar geëvolueerde maar altijd geëngageerde journalistiek staan aan onze zijde. Wij geloven in een samenleving van gelijke kansen en gelijke verantwoordelijkheden. Wij zullen nooit accepteren dat een groep mensen door discriminatie of racisme uitgesloten blijft van deelname aan die samenleving. Dat is een kernwaarde en een journalistieke leidraad van deze krant. Altijd geweest. Zal het altijd zijn.

U mag gerust weten dat we er kapot van zijn geweest, allemaal. Het voelde alsof we keihard in ons eigen gezicht hadden geslagen, toen bleek dat in de krant, in een smakeloze en onbedachtzame poging tot satire, de Amerikaanse president met een aap vergeleken werd. De verontwaardiging over die blunder was zeer terecht. We begrepen meteen dat dit zeer gemakkelijk als racistisch begrepen kon worden, en we hebben ons ervoor geëxcuseerd. Die excuses waren voor sommigen onvoldoende, maar weet dat ze oprecht en onvoorwaardelijk waren.

Evengoed menen wij dat het nieuwe 'Afrika-incident' van een andere orde is. De column van Hans Vandeweghe was stereotyperend, maar is hij meer stereotyperend dan het verwijt van artistiek leider Jan Goossens dat het "typisch Vlaams" is om racisme te banaliseren? Deze 'typische Vlaming' voelt zich alvast niet aangesproken. De column was denigrerend, maar was hij denigrerender dan de seksistische aanspreektitel 'meisje' die Paul Goossens deze week op Twitter adjunct-hoofdredacteur Lisbeth Imbo toevoegde?

In brutale bewoordingen wijzen op het ondermaatse presteren van Afrikaanse teams is beledigend, maar is het beledigender dan de raad voor FIFA-baas Sepp Blatter - in dezelfde column - om zichzelf op te hangen, of de stelling - alweer in dezelfde column - dat de Brazilianen bij verlies hun land zullen platbranden?

Doet die provocatieve, schertsende context er dan toe? Volgens ons wel. Volgens, alweer, Jan Goossens niet. "Racisme kan niet gecontextualiseerd worden", zei hij op Radio 1 over de beslissing om de banden met De Morgen te verbreken. Dat is een verregaande uitspraak. Het maakt van racisme een uitzonderlijk misdrijf. Tot moord toe kan gecontextualiseerd worden in de rechtspraak. Bovendien doen Goossens en andere critici niet anders dan de gewraakte woorden van Vandeweghe uit hun oorspronkelijke tekst halen en inbedden in een nieuwe context, waaruit dan moet blijken dat De Morgen een racismeprobleem heeft.

Eenheidsdenken
Racisme kan en mag niet gerelativeerd worden. Racisme is niet de schuld van het slachtoffer. Daarop geven ook wij niet toe. Toch durven we nu ook waarschuwen voor een verabsolutering van racisme. Als een meningsverschil over wat racisme is en wat niet, onmogelijk gemaakt wordt, is het de vrije meningsuiting zelf die in het gedrang komt. Als elke poging tot tegenspraak en nuance meteen verdacht gemaakt wordt als een ontkenning van het eigen racismeprobleem en zelfs als een bewijs van een onbewuste maar diepe racistische overtuiging, dan wordt het debat stilgelegd nog voor het kan beginnen.

De toon waarmee dit debat over racisme gevoerd wordt, baart zorgen. De aanhangers van de verwerpelijke theorie dat racisme relatief is, dreigen ondersteund te worden door de volharding van sommigen om elke belediging racistisch te noemen.

Racisme is een ernstige kwestie. Dat is het zeker op een moment waarop Brussel voor het eerst is opgeschrikt door een terreuraanslag met racistisch motief of op een moment waarop het aantoonbaar geworden is dat mensen met een vreemde naam moeilijker een huis kunnen huren of voor een baan kunnen solliciteren. Op geen enkele manier wensen wij soortgelijke discriminatie en racisme te banaliseren of te minimaliseren.

Wel betwisten we dat een scherpe uitspraak over Afrikaanse voetbalploegen de voedingsbodem legt voor die fenomenen. Tegelijk accepteren we dat daarover van mening verschild wordt. De ruimte voor dat meningsverschil en dat debat is een hoog democratisch goed. Wij passen voor afgedwongen eenheidsdenken, zelfs over racisme. Het lucht vast op om eens lekker te schelden op potentiële medestanders die wat anders of gematigder denken, maar de strijd tegen racisme schiet er niet mee op. Een samenleving waarin al wie niet meespringt zelf meteen een racist is, heeft een probleem.

Hebben wij dan écht niets geleerd? Toch wel. Op het verwijt dat De Morgen een te blanke redactie heeft die onvermijdelijk met te blanke blik naar de wereld kijkt, pleiten wij schuldig. Ter verschoning kunnen we enkel opwerpen dat zowat elke mediaredactie aan dat euvel lijdt. Klassieke instroomkanalen leveren te weinig kleur op, en dus zal de krant in haar aanwervingsbeleid actiever op zoek moeten gaan naar meer diversiteit. Dat is helaas minder eenvoudig dan het klinkt, maar dat neemt niet weg dat we het wel met meer inzet kunnen proberen.

Voor wie het niet met ons eens is, is niets makkelijker dan deze tekst te verknippen en te vertalen tot een karikatuur. "Ze begrijpen het nog altijd niet." Toch wel. Wij hebben onze critici goed begrepen, maar wij zijn het niet altijd met hen eens. Tegen hen zeggen wij nu: twist met ons.


Ik sta in de krant!
"De aanhangers van de verwerpelijke theorie dat racisme relatief is, dreigen ondersteund te worden door de volharding van sommigen om elke belediging racistisch te noemen"
Aanhangers.
Meervoud.
Het gebruik van de pluralis majestatis lijkt me hier een eerbetoon aan mezelf.
Ik ken in ieder geval geen andere aanhanger van die verwerpelijke theorie.

Ach, dat rascisme toch.
Het kan niet gerelativeerd worden, het is absoluut.
En tegelijkertijd moet er gewaarschuwd worden voor de "verabsolutering" van rascisme.
Dat impliceert op zijn buurt dan weer dat rascisme niet absoluut is.

Rascisme kan niet gecontextualiseerd worden.
De uitspraak van Hans Vandeweghe is racistisch.
Bij uitbreiding is de tekst van Hans Vandeweghe racistisch.
Bij uitbreiding is Hans Vandeweghe racistisch.
Bij uitbreiding is de ganse redactie van de krant racistisch.
Nog even en bij uitbreiding zijn ook de lezers van de Morgen racistisch.
Is de uitspraak van Hans Vandeweghe rascistisch?
De context van de uitspraak is irrelevant.
Er is alleen de uitspraak.
Een uitspraak zonder context.
Een uitspraak zonder omgeving.
Ik vraag me af waar zo'n uitspraak gelezen wordt.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten