http://www.demorgen.be/opinie/rik-torfs-over-descartes-de-twijfel-is-bevrijdend-be556e91/
De
kwaliteit van René Descartes (1596-1650) blijkt uit het grote aantal
mensen dat zijn gedachtegoed vandaag bekampt. Zeldzaam zijn zij die
zoveel vijanden hebben, vierhonderd jaar nadat ze hebben geleefd. Een
prestatie.
Met Descartes begint de moderne filosofie. Van pure speculatie houdt hij niet echt. Hij wil de waarheid zoeken, en dat kan enkel door aan alles te twijfelen. Cogito, ergo sum. Ik twijfel, dus ik ben. Weinig filosofische zinnetjes trokken op een gelijkaardige manier een spoor door de geschiedenis. René Descartes beschrijft niet enkel een mens die denkt, maar ook een mens die zich van zijn denken bewust is. De grote Griekse filosofen vonden dat de ultieme waarheid transcendent was, buiten de mens stond, voor hem onbereikbaar was. Descartes niet. De waarheid was voor hem immanent.
Met Descartes begint de moderne filosofie. Van pure speculatie houdt hij niet echt. Hij wil de waarheid zoeken, en dat kan enkel door aan alles te twijfelen. Cogito, ergo sum. Ik twijfel, dus ik ben. Weinig filosofische zinnetjes trokken op een gelijkaardige manier een spoor door de geschiedenis. René Descartes beschrijft niet enkel een mens die denkt, maar ook een mens die zich van zijn denken bewust is. De grote Griekse filosofen vonden dat de ultieme waarheid transcendent was, buiten de mens stond, voor hem onbereikbaar was. Descartes niet. De waarheid was voor hem immanent.
Filosoferen bleek voor René
Descartes tegelijk een groot plezier en een absolute noodzaak:"C'est
proprement avoir les yeux fermés, sans tâcher jamais de les ouvrir, que
de vivre sans philosopher."('Wie leeft zonder filosofie, heeft zijn ogen
dicht, zonder ooit te proberen ze te openen')
Latere filosofen stuurden Descartes vele verwijten toe. Romantici uit de negentiende eeuw vonden dat hij het denkende subject als te autonoom zag, los van de rest van de wereld en de natuur.
In mijn eigen studententijd las en hoorde ik dan weer vooral verwijten over zijn dualisme. Lichaam en geest rukte hij uit elkaar, klonk het, terwijl ze onafscheidelijk zijn. Mis- schien. Maar theorieën van vandaag waarin onophoudelijk wordt herhaald dat wij ons lichaam zijn, hebben mij altijd met een zekere weerzin vervuld. Misschien ten onrechte. Maar een beetje juist begrepen dualisme is eigenlijk wel leuk.
Latere filosofen stuurden Descartes vele verwijten toe. Romantici uit de negentiende eeuw vonden dat hij het denkende subject als te autonoom zag, los van de rest van de wereld en de natuur.
In mijn eigen studententijd las en hoorde ik dan weer vooral verwijten over zijn dualisme. Lichaam en geest rukte hij uit elkaar, klonk het, terwijl ze onafscheidelijk zijn. Mis- schien. Maar theorieën van vandaag waarin onophoudelijk wordt herhaald dat wij ons lichaam zijn, hebben mij altijd met een zekere weerzin vervuld. Misschien ten onrechte. Maar een beetje juist begrepen dualisme is eigenlijk wel leuk.
Nu ik toch persoonlijk word: drie dingen van zeer verschillende aard vind ik bij Descartes bijzonder aardig.
Allereerst twijfelt hij op een herbergzame manier. Zijn twijfel is methodisch, een manier om tot waarheid te komen. Om de twijfel zelf uiteindelijk op te heffen, ooit. Descartes' twijfel is noodzakelijk en bevrijdend. Een knagende, sceptische twijfel daarentegen, twijfel die tot vertwijfeling leidt, is helemaal niets voor hem.
Vervolgens blijft Descartes als rationalist pur sang zijn godsgeloof trouw. Hij ontwikkelt zelfs een godsbewijs. Onder de gedachten die we koesteren is er die aan een volmaakte God. Hoe kan een gedachte aan het volmaakte uit een onvolmaakt wezen zoals de mens voortvloeien, tenzij God werkelijk bestaat?
Ik moet toegeven dat godsbewijzen, in de tijd van Descartes schering en inslag, mij niet meteen aanspreken, al zijn bewijzen van het tegendeel nog erger. Doch mooi is dat Descartes zijn geloof nooit verloochende. Integendeel. Hij vond het denken niet bedreigend voor God, en God niet bedreigend voor het denken.
Ten slotte heb ik mij altijd gefascineerd gevoeld door de tijd die Descartes - hij overleed uiteindelijk in Stockholm - in Nederland doorbracht. In Amsterdam, Utrecht en Leiden, bijvoorbeeld. Maar vooral aan de universiteit van Franeker in Friesland. Een verdwenen universiteit in een prachtig stadje dat velen enkel kennen van de Elfstedentocht die zelf een beetje met verdwijnen bezig is.
Een Fransman in Franeker, dat ooit een internationale universiteit had met heel wat studenten uit Transsylvanië. In 1984, tijdens het totalitaire regime van Nicolae Ceauescu, kocht ik in Cluj een zeventiende-eeuws boekje dat in Franeker was gedrukt. Ik dacht aan René Descartes, intellectuele vluchteling, toen ik het illegaal Roemenië uit smokkelde.
Allereerst twijfelt hij op een herbergzame manier. Zijn twijfel is methodisch, een manier om tot waarheid te komen. Om de twijfel zelf uiteindelijk op te heffen, ooit. Descartes' twijfel is noodzakelijk en bevrijdend. Een knagende, sceptische twijfel daarentegen, twijfel die tot vertwijfeling leidt, is helemaal niets voor hem.
Vervolgens blijft Descartes als rationalist pur sang zijn godsgeloof trouw. Hij ontwikkelt zelfs een godsbewijs. Onder de gedachten die we koesteren is er die aan een volmaakte God. Hoe kan een gedachte aan het volmaakte uit een onvolmaakt wezen zoals de mens voortvloeien, tenzij God werkelijk bestaat?
Ik moet toegeven dat godsbewijzen, in de tijd van Descartes schering en inslag, mij niet meteen aanspreken, al zijn bewijzen van het tegendeel nog erger. Doch mooi is dat Descartes zijn geloof nooit verloochende. Integendeel. Hij vond het denken niet bedreigend voor God, en God niet bedreigend voor het denken.
Ten slotte heb ik mij altijd gefascineerd gevoeld door de tijd die Descartes - hij overleed uiteindelijk in Stockholm - in Nederland doorbracht. In Amsterdam, Utrecht en Leiden, bijvoorbeeld. Maar vooral aan de universiteit van Franeker in Friesland. Een verdwenen universiteit in een prachtig stadje dat velen enkel kennen van de Elfstedentocht die zelf een beetje met verdwijnen bezig is.
Een Fransman in Franeker, dat ooit een internationale universiteit had met heel wat studenten uit Transsylvanië. In 1984, tijdens het totalitaire regime van Nicolae Ceauescu, kocht ik in Cluj een zeventiende-eeuws boekje dat in Franeker was gedrukt. Ik dacht aan René Descartes, intellectuele vluchteling, toen ik het illegaal Roemenië uit smokkelde.
Druk, druk, druk.
Rik Torfs heeft het druk, druk, druk.
Column pennen, boek lezen om er dan een recensie over te schrijven, interview weggeven want de KUL wil meewerken aan een academische opleiding voor imams.
In zijn vrije tijd is Rik Torfs rector van die instelling.
Eén ding is zeker, de aanstelling van een woordvoerder aan de KUL zouden zotte kosten zijn.
Druk, druk, druk.
En, niet te vergeten, Rik Torfs is actief op Twitter!
"Vrouwveilige zones tijdens carnaval Keulen." Wat is in de andere zones dan precies de bedoeling?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten