John Down

Sommige woorden "zijn" misleidend.
Zo blijkt "neutraliteit" niet geheel neutraal te zijn.
Deze week spookte de "collectieve redelijkheid" in mijn hoofd.
Heel de week heb ik zitten tobben over de "collectieve redelijkheid" zoals dat aan bod kwam in een column van Paul De Grauwe.
"Collectieve redelijkheid" is niet de redelijkheid van het collectief.
In mijn brein had ik nochtans al een voorstelling gemaakt van een gigantische grijze hersenmassa die ergens onzichtbaar boven onze hoofden zweefde en waarmee iedereen verbonden was door middel van een soort draad en sommige mensen hun draad was een beetje verstopt door een soort van aderverkalking van het vele denken en kregen dan te weinig input van de collectieve redelijkheid waardoor hun individuele redelijkheid de bovenhand haalde en ze een beetje dom werden zoals de Nederlandse premier Rutte.


http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1627414/2013/05/06/De-overheid-is-verantwoordelijk-voor-de-collectieve-rationaliteit.dhtml
Een van de meest fundamentele economische problemen ontstaat doordat individuele rationaliteit niet noodzakelijk leidt tot collectieve rationaliteit. Laat mij het probleem duidelijk maken met een voorbeeld dat ik in deze column al enkele keren in de verf heb gezet.

Wanneer consumenten vrezen dat ze hun baan verliezen, zullen ze meer willen sparen om een "appeltje voor de dorst" te hebben. Dat is een heel rationele individuele reactie op grote onzekerheid over de toekomst. Maar die individuele drang om meer te sparen en dus minder te consumeren maakt het waarschijnlijker dat die consumenten hun job zullen verliezen. Immers, als ze allemaal tegelijk minder consumeren, zal de productie dalen en zullen meer ondernemingen over de kop gaan, met het gevolg dat meer consumenten hun baan zullen verliezen. Wat individueel rationeel is, houdt op rationeel te zijn als we het collectieve effect van die individuele gedragingen optellen. Het eigene aan dit probleem is dat niemand tevreden is over de uitkomst, hoewel iedereen heeft gedaan wat hij dacht dat in zijn eigen belang was.

De economie zit vol van die problemen en alsinds Adam Smith hebben economen onderzocht hoe rationeel individueel gedrag in overeenstemming kan gebracht worden met collectieve rationaliteit. Het antwoord van economen was dat vrije markten daarvoor zouden zorgen. En voor een deel is dat ook zo. Heel dikwijls zorgen de markten ervoor dat het individueel rationele dat ook is voor de maatschappij in haar geheel. Maar dat is niet altijd zo.

Het probleem ontstaat wanneer er externe effecten zijn van het individuele gedrag waar het individu geen rekening mee houdt en zelfs vanuit zijn individuele rationaliteit geen rekening mee mag houden. Neem opnieuw het gedrag van de individuele consument. Wanneer die uit vrees zijn job te verliezen meer spaart en minder consumeert, houdt hij geen rekening met het feit dat zijn beslissing het inkomen van andere consumenten zal doen dalen. Wanneer die consument de enige is om dat te doen, dan hoeft hij daar inderdaad geen rekening mee te houden, omdat het effect van zijn beslissing op het inkomen van anderen verwaarloosbaar klein is. Maar als de vrees om jobs te verliezen een collectief fenomeen wordt en alle consumenten tegelijk meer gaan sparen, dan zijn die externe effecten niet meer verwaarloosbaar. Toch zullen individuele consumenten met deze externe effecten geen rekening houden. De uitkomst is iets heel irrationeels, die niemand wenst.

Hoe los je zoiets op? De enige manier is dat een instantie buiten de markt optreedt, in dit geval de overheid. Die overheid is eigenlijk verantwoordelijk voor de collectieve rationaliteit. Dus wanneer de consumenten allemaal tegelijk meer gaan sparen, moet de overheid juist minder gaan sparen. Op die manier heft ze het externe effect dat de consumenten creëren op. Wanneer die consumenten dan de vrees voor banenverlies kwijt zijn en meer gaan consumeren, dan is het de tijd voor de overheid om het omgekeerde te doen, en opnieuw meer te gaan sparen.

Enige tijd geleden riep de Nederlandse premier Rutte de bevolking op om meer te consumeren. Koop het huis of de auto nu, was zijn boodschap. Zo doen jullie de economie draaien. Op hetzelfde moment nam hij maatregelen die het beschikbare inkomen van de Nederlanders verminderde. De Nederlandse premier toonde hiermee dat hij de kern van het probleem niet begreep. Hij had aan de Nederlandse bevolking het volgende moeten zeggen: "Ik begrijp jullie probleem. Jullie zijn bevreesd voor de toekomst en sparen vandaag te veel zodat de economie achteruitboert. Ik, Nederlandse premier, zal het goede voorbeeld geven en mijn regering zal meer gaan investeren in infrastructuur, in onderwijs en in ziekenzorg. Op die manier zal de economie een positieve duw krijgen en jullie hoeven dan niet meer bevreesd te zijn voor de toekomst."

Helaas doet hij het omgekeerde en bevestigt hij de vrees die leeft bij de Nederlandse bevolking.

Maar "collectieve redelijkheid" is dus niet de redelijkheid van het collectief.
"Collectieve redelijkheid" is een redelijkheid waar het collectief wel bij vaart.
Dus niks bovennatuurlijks of zo, die "collectieve redelijkheid" zit in ieder van ons, een individuele redelijkheid als het ware.

Maar, getuige mijn titel, daar wou ik het niet over hebben.
Ik wou het hebben over het "syndroom van Down".
Het "syndroom van Down" is dus niet echt het syndroom van John Down.
Daarmee bedoel ik dat John Down de eerste was die het syndroom beschreef, hij was zelf geen patiënt zoals dat bijvoorbeeld wel het geval is in "Lou Gehrig's disease".
Overigens publiceerde John Down zijn bevindingen in een artikel met de opmerkelijke titel "Ethnic classification of Idiots". Wat bewijst dat een verstandig man niet altijd verstandig is.
"Verstandig" kan dus, getuige de zwarte zwaan van Popper, in het lijstje "misleidende woorden" ondergebracht worden.

Over het syndroom van Down gesproken, Etienne Vermeersch was op televisie.
(Neen, dat mag u niet denken! Dat is niet netjes.)
Etienne Vermeersch had het over het gebruik van het woord "achterlijk".
De betekenis van zijn woorden zijn tot nader order uw en mijn interpretatie. Wat is de betekenis van het woord "achterlijk" in zijn discours? Het is altijd opletten geblazen om dat woord in zijn plaats te definiëren. Voor je het weet wordt je beschuldigd van "stropop". Een definitie is nooit de definitie, het is mijn definitie. Om de ware impact van zijn uitspraken te evalueren hebben we zijn definitie nodig. Die ontbreekt.
Het gaat hier dus niet over Etienne Vermeersch, bij gebrek aan zijn definitie van het woord gaat het hier zelfs niet over de uitspraken van Etienne Vermeersch.
Het gaat over het woord "achterlijk".
Dat onderscheid is belangrijk, zoals het onderscheid tussen "de mens" en "het systeem"
(Neen, dat mag u niet ...)
Het gaat over het woord "achterlijk", en meer bepaald in de, toch wel algemeen gebruikelijke, betekenis van "zwakzinnig".
"Zwakzinnig" is nogal een zwak woord vind ik. "Zwak", hoe "zwak" is dat? Is dat in sterretjes uit te drukken zoals een film quotering?
Doe mij maar het Verlichtingsdenken. De vijfsterren categorie van "zwakzinnig" is "onzinnig".
Wo xian dan bo da ming hua er na li.
Uiteraard is de vraag of dit onzin is.
Heel wat mensen zullen het onmiddellijk afdoen als onzin.
Enkelen zullen er misschien rekening mee houden dat de auteur hen wel eens op het verkeerde zou kunnen zetten. Misschien is het wel een vreemd taal? Chinees?
Maar na al dat opzoekingswerk zullen ze moeten toegeven: het is onzin. (of niet?)
Een "hoofddoek" wordt, bewust of onbewust, eerst afgetoetst aan alles wat "zin" heeft.
De vraag is of die aftoetsing via de collectieve redelijkheid of via de individuele redelijkheid gebeurt.

@ Etienne: Why is a raven like a writing desk?