Edvard Munch

Verboden te verbieden?

05/01/12, 06u54

Jean Paul Van Bendegem reageert op de wildgroei aan verbodsbepalingen. Van Bendegem is als hoogleraar logica en wetenschapsfilosofie verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel.

• 

• Wie meer kennis heeft, wordt vaker voor meer keuzes wordt geplaatst. Om een kras voorbeeld te geven: een middeleeuwer zal nooit wakker gelegen hebben des nachts, piekerend over de vraag of een abonnement bij Telenet nu echt wel voordeliger is dan eentje bij Belgacom. Wij hebben die keuzes wel en we moeten kiezen

Het is, gegeven mijn leeftijd, immens verleidelijk om deze column te openen met de gevleugelde mei '68-woorden: "Verboden te verbieden!". Maar ik zal het niet doen, want ondertussen hebben we allemaal met vallen en opstaan geleerd dat zoveel vrijheid ook best een overdaad kan zijn en dat de boel een beetje reguleren echt geen slechte zaak hoeft te zijn. Wie reguleren zegt, zegt onvermijdelijk ook verbieden (naast andere dingen natuurlijk). Het verkeersreglement is een meer dan nuttig instrument om mij als voetganger zoveel zekerheid te beloven dat ik de straat durf op te gaan. Niemand, denk ik, zal tegen het idee zelf van een verbod bezwaar aantekenen. Waar het wel om gaat, zoals gisteren in deze krant te lezen viel, is de overdrijving, de 'wildgroei': de verbodsregel(tje)s stapelen zich op. Ik zal hier niet de analyse van Toon Braeckman herhalen (DM 4/1), want daar kan ik mij probleemloos in vinden, maar wel de aandacht trekken op een aanvullend fenomeen, namelijk de merkwaardige impact van (wetenschappelijke) kennis in deze zaak.

Laat ik beginnen met de vaststelling dat wie meer kennis heeft, vaker voor meer keuzes wordt geplaatst. Om een kras voorbeeld te geven: een middeleeuwer zal nooit wakker gelegen hebben des nachts, piekerend over de vraag of een abonnement bij Telenet nu echt wel voordeliger is dan eentje bij Belgacom. Het is niet dat onze voorouder de keuze afwees, er was niet eens een keuze te maken. Wij hebben die keuzes wel en we moeten kiezen. Als je in een grootwarenhuis staat en je moet kiezen tussen twintig ontbijtgranen, dan moet je iets doen, anders ga je met lege handen naar huis (overigens ook een keuze natuurlijk).

Volgende vaststelling: diezelfde 'meerkennis' brengt met zich mee dat je die keuzes kunt verantwoorden en dus worden we ook gevraagd om dat te doen. Waarom dat ontbijtgraan en geen ander? Ik vermoed dat wie antwoordt dat het de eerste doos was die je tegenkwam bij het binnenkomen, raar zal bekeken worden, maar wie stelt dat Test-Aankoop dit merk heeft aanbevolen, die plant zijn of haar leven goed. Dus de conclusie dringt zich op: de ene verantwoording is al beter dan de andere. Dus kan er ook een beste verantwoording zijn en dan is het normaal dat iedereen zich in principe moet scharen achter die keuze. Dat is wat we vandaag vaak zien gebeuren in het geval die "meerkennis" een wetenschappelijke basis heeft. Want die kennis wordt verondersteld objectief te zijn en dus in die zin persoonsonafhankelijk. Het voorbeeld bij uitstek: medische kennis maakt duidelijk - en daar hoeft geen discussie over te bestaan - dat roken ongezond is, dus als de keuze moet gemaakt worden tussen roken en niet roken, dan kan je eigenlijk maar op één antwoord uitkomen: niet roken. Neem je toch de andere optie, dan krijg je al snel het etiket asociaal opgekleefd. Dit vertaalt zich dan in een verbodsregel en dus is er eigenlijk geen keuze meer. Zo bekeken produceert 'meerkennis' 'minderkeus'. (Waarschuwing: mijn uitspraken over wetenschap zijn zelf niet noodzakelijk objectief).

Muntstuk opgooien
De zaak eindigt hier niet, want 'meerkennis' wil zoveel mogelijk domeinen verkennen. Willen we idealiter niet alles weten? Misschien wel, maar het gevolg is dat over bijna ieder aspect van ons leven iets te zeggen valt in termen van keuzes en verantwoordingen. Dus moet het wel verbodsregel(tje)s regenen, het kan niet anders. Sla eten is gezond, dus je eet sla, maar, naarmate onze kennis verbetert over sla, is niet meer alle sla gezond, maar wel dit type sla, dus suggererend dat je de andere types best achterwege laat. Behalve natuurlijk indien het erom gaat de juiste vitamines binnen te krijgen, want voor A is die sla goed, voor B die en voor E nog een andere. (De kans is groot dat er een lezer zal reageren dat die vitamines in sla niet voorkomen, waarmee mijn punt zeker is aangetoond). 'Meerkennis' produceert 'minderkeus' waaruit de wildgroei van verbodsregel(tje)s ontstaat.

Ben ik nu aan het pleiten voor 'minderkennis'? Neen, want die garandeert in geen geval een 'meerkeus'. Dus is de vraag hoe om te gaan met die overvloed aan keuzes en de erbij horende verantwoordingen. Suggestie: als eerste stap stel ik voor sommige keuzes - ontbijtgranen bijvoorbeeld - te beslechten door een muntstuk op te gooien. Ben je al van die verantwoording verlost.

bron:

http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/De-Gedachte/article/detail/1373235/2012/01/05/Verboden-te-verbieden.dhtml

Iedereen wil er uit lijkt het wel.
Maar waar is de uitgang?
Suggestie: misschien de deur eens proberen, de deur waarlangs je bent binnen gekomen.
Is de ene suggestie al beter dan de andere?